Specjalistami w zakresie naszego zdrowia psychicznego są lekarze psychiatrzy, psycholodzy oraz psychoterapeuci. Jaka jest między nimi różnica i z czym możemy zwracać się do tych specjalistów?
Psychiatra
Psychiatra to lekarz medycyny, który ukończył specjalizację z psychiatrii. Psychiatra, jako jedyny z opisywanych specjalistów, może przypisywać leki, wystawiać zwolnienia lekarskie oraz stawiać diagnozę zaburzeń psychicznych.
Do psychiatry należy zgłosić się koniecznie, gdy doświadczamy niepokojących objawów, które dezorganizują nasze codzienne funkcjonowanie, np. zmagamy się z zaburzeniami snu, utrzymującym smutkiem oraz spadkiem zainteresowań, tracimy kontakt z rzeczywistością, słyszymy nieobecne głosy, jesteśmy agresywni wobec innych, doświadczamy myśli samobójczych, przeżywamy silny lęk/niepokój. W takich sytuacjach nie należy zwlekać z wizytą u psychiatry, gdyż sami nie jesteśmy w stanie sobie pomóc, a czas działa na naszą niekorzyść, nasilając objawy.
W procesie leczenia większości zaburzeń psychicznych farmakoterapia powinna być stosowana równolegle z psychoterapią dla uzyskania trwałych efektów leczenia. Farmakoterapia pozwala ustabilizować działanie ośrodkowego układu nerwowego w zakresie biochemicznym, z kolei psychoterapia, w wielu przypadkach, pozwala na utrzymanie tych efektów po wycofaniu leków.
Psycholog
Psychologiem jest osoba, która ukończyła jednolite magisterskie studia psychologiczne. Zdobycie takiego wykształcenia uprawnia psychologa do prowadzenia diagnozy psychologicznej, wydawania opinii, świadczenia konsultacji psychologicznych, prowadzenia poradnictwa psychologicznego oraz pomocy terapeutycznej.
Warto podkreślić, że psychologia (podobnie jak medycyna) jest bardzo szeroką i rozbudowaną dziedziną, która zajmuje się różnymi aspektami i obszarami funkcjonowania człowieka – mamy m.in. psychologię społeczną, szkolną/wychowawczą, sądową, kliniczną, psychologię zarządzania zasobami ludzkimi.
Do udzielania pomocy w zakresie zdrowia psychicznego najlepiej wykwalifikowany jest psycholog kliniczny (tzw. specjalista psycholog kliniczny). Jest to psycholog, który po ukończonych studiach psychologicznych dodatkowo odbył czteroletnie kształcenie specjalizacyjne oraz zdał państwowy egzaminu specjalizacyjny w Centrum Egzaminów Medycznych. Specjalista psycholog kliniczny ma największe doświadczenie w prowadzeniu profilaktyki, diagnostyki oraz terapii zaburzeń psychicznych.
Psycholog świadczy następujące usługi:
Porada psychologiczna to zazwyczaj kilka spotkań skoncentrowanych na zidentyfikowaniu problemu i poszukaniu sposobów jego rozwiązania. Obejmuje również wsparcie psychologiczne w sytuacjach kryzysowych oraz psychoedukację.
Konsultacja psychologiczna to zazwyczaj kilka spotkań służących zorientowaniu się w aktualnej sytuacji danej osoby oraz sformułowaniu optymalnej propozycji dalszych działań, pomocy lub leczenia. Konsultacja psychologiczna może również obejmować ogólną analizę aktualnego funkcjonowania osoby w kontekście pojawiających się trudności.
Diagnoza psychologiczna to działania służące ocenie psychologicznej oraz opisowi psychospołecznego funkcjonowania osoby. Może obejmować całościową ocenę funkcjonowania osoby lub dotyczyć jedynie wybranych aspektów, np. osobowości, funkcjonowania intelektualnego, funkcji poznawczych, zaburzeń neuropsychologicznych itp. Zazwyczaj badanie psychologiczne wykonywane jest ze wskazań lekarza lub na potrzeby MOPS, ZUS albo Powiatowego Zespołu Orzekania o Niepełnosprawności. Na podstawie przeprowadzonej diagnozy możliwe jest sporządzenie opinii psychologicznej.
Terapia psychologiczna to pomoc ukierunkowana na wspomaganie funkcjonowania osoby w codziennym życiu, radzeniu sobie z trudnymi/kryzysowymi momentami, zwiększeniu skuteczności działania, uzyskaniu lepszego rozumienia własnego zachowania oraz przeżywanych emocji, jak również wspieraniu rozwoju osobistego.
Kiedy warto zgłosić się do psychologa?
Konsultacja psychologiczna, czy porada psychologiczna mogą stanowić pierwszy krok do uzyskania pomocy i przyglądnięcia się doświadczanej trudności czy problemowi. Jest to pierwszy krok do uzyskania zmiany sytuacji, która jest dla nas trudna lub niesatysfakcjonująca. Psycholog może nam pomóc w rozpoznaniu i nazwaniu problemu, poszerzeniu perspektywy widzenia i interpretacji sytuacji problemowej, znalezieniu możliwych rozwiązań, jak również w nakreśleniu tego, jaka forma dalszej pomocy będzie najbardziej odpowiednia dla poprawy naszego sposobu funkcjonowania czy zmiany problemowej sytuacji.
Pomoc psychologiczna jest szczególnie ważna, gdy mamy poczucie, że znajdujemy się w sytuacji, która nas przerasta – przekracza nasze możliwości poradzenia sobie. Przeżywamy stres oraz doświadczamy silnych emocji (smutku, złości, lęku), które dezorganizują nasz codzienny sposób funkcjonowania. Czujemy się nieszczęśliwi i nie wiemy, jak ten stan zmienić. Doświadczamy różnych kryzysowych sytuacji, np. utraty pracy, straty bliskiej osoby, zmagamy się z chorobą przewlekłą czy zagrażającą życiu, dotyka nas niepełnosprawność, doświadczamy rozpadu lub kryzysu w związku, mamy trudności w komunikacji z dzieckiem, zmagamy się z nałogiem, doświadczyliśmy wypadku bądź sytuacji zagrażającej życiu. Do psychologa możemy się również zgłosić po poradę, gdy martwi nas sposób funkcjonowania osoby bliskiej i czujemy się bezsilni w zakresie własnych możliwości pomocy tej osobie.
Psychoterapeuta
Psychoterapeutą jest osobą, która ukończyła czteroletnie kształcenie psychoterapeutyczne. Bardzo wielu psychologów, jak również lekarzy psychiatrów jest psychoterapeutami. Warto mieć na uwadze, że w Polsce psychoterapeutą może zostać każdy, niezależnie od posiadanego wykształcenia. Polskie Towarzystwo Psychologiczne oraz Polskie Towarzystwo Psychiatryczne dbają o to, aby w procesie certyfikacji były to osoby z wykształceniem medycznym bądź humanistycznym, ale na rynku funkcjonuje wiele stowarzyszeń i fundacji, które nie mają takich obostrzeń. Dlatego jeśli decydujemy się na podjęcie psychoterapii, to warto zapoznać się z tym, jakie wykształcenie posiada osoba, która tytułuje się psychoterapeutą oraz czy jest zrzeszona przy Polskim Towarzystwie Psychologicznym lub Psychiatrycznym – to nam gwarantuje, że psychoterapeuta pracuje zgodnie z zasadami etyki oraz superwizuje swoją pracę.
Psychoterapia to metoda leczenia w formie dialogu pomiędzy pacjentem/klientem a terapeutą, ukierunkowana na poprawę zdrowia, samopoczucia oraz relacji z innymi, jak również lepszego rozumienia siebie, swoich problemów i czynników je wywołujących. Istnieje kilka wiodących i empirycznie potwierdzonych szkół psychoterapii, które różnią się między sobą sposobem pracy. Do najczęściej spotykanych podejść psychoterapeutycznych należą: psychoterapia psychodynamiczna, poznawczo-behawioralna, systemowa, humanistyczna oraz psychoterapia integratywna.
Kiedy warto zgłosić się do psychoterapeuty?
Do psychoterapeuty na pewno warto zgłosić się, gdy zaleci nam to lekarz psychiatra bądź psycholog. Psychoterapia jest zalecana m.in. w leczeniu zaburzeń osobowości, zaburzeń odżywiania, nerwicy, depresji, różnych uzależnień, fobii. Jednak do psychoterapeuty warto udać się także, kiedy czujemy, że doświadczany przez nas problem ma charakter długofalowy i pomimo podejmowanych prób zmiany, nadal towarzyszy nam poczucie zagubienia oraz dezorientacji w zakresie własnego sposobu funkcjonowania czy relacji z innymi.
Wszystkich specjalistów łączy ten sam cel – jest nim udzielenie pomocy ukierunkowanej na odzyskanie przez pacjenta/klienta równowagi psychicznej, czy ustąpienie objawów. Dlatego w sytuacji, gdy jesteśmy w kryzysie, to nie obawiajmy się skorzystać z ich pomocy.
Warto również mieć na uwadze, że każdego z opisanych powyżej specjalistów obejmuje zasada poufności i tajemnicy w relacji z pacjentem/klientem. Wyjątkiem są sytuacje zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta/klienta albo osób trzecich oraz sytuacje określone prawem.
dr Urszula Horwath – doktor nauk o zdrowiu, psycholog, specjalista psychologii klinicznej, psychoterapeuta. Członkini Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego oraz Sekcji Naukowej Psychoterapii PTP.
W swojej codziennej praktyce klinicznej zajmuje się diagnozą psychologiczną oraz psychoterapią indywidualną osób, które przeżyły sytuacje kryzysowe, doświadczają trudności w życiu osobistym, cierpią na zaburzenia psychiczne, zmagają się z niepełnosprawnością nabytą w wyniku choroby, czy urazu. Posiada długoletnie doświadczenie w pracy z osobami dorosłymi, seniorami oraz osobami po amputacji kończyny w przebiegu adaptacji do nowej sytuacji życiowej.
Autorka i realizatorka warsztatów z zakresu umiejętności psychospołecznych (w tym radzenia sobie ze stresem czy skutecznej komunikacji ) dla osób dorosłych, seniorów, personelu medycznego.
