Amputacja i sport na pierwszy rzut oka wydają się pochodzić z zupełnie innych bajek, warto jednak spojrzeć na to z szerszej perspektywy. Sport to ruch, a ruch to zdrowie. Po amputacji, niezależnie od jej przyczyny, możemy dokonać zupełnego przewartościowania swojego życia – zdrowie staje się ważniejsze niż kiedykolwiek.
I tu właśnie pojawia się związek między amputacją a sportem, choć bardziej pasującym określeniem jest pewnie szeroko pojęta aktywność fizyczna. Dlaczego więc po jakimś czasie od zabiegu warto pomyśleć o dodatkowym ruchu? Od czego zacząć i gdzie szukać inspiracji? Na co możesz sobie pozwolić? Czy potrzebna Ci będzie do tego proteza z kategorii zaawansowanych technologii? Odpowiedzi na te i inne nasuwające Ci się pytania znajdziesz w dalszej części artykułu.
Czy aktywność fizyczna po amputacji jest rzeczywiście taka potrzebna?
Powodów, dla których warto być aktywnym fizycznie, każdy z nas mógłby wymienić dziesiątki. Po pierwsze, ruch pomaga zadbać o zdrowie, w tym przede wszystkim o serce czy o lepszą wydolność płuc. Ponadto w grę wchodzi także większa kontrola masy ciała, o czym dobrze jest pamiętać po długim czasie przebywania w szpitalu czy na domowym łóżku.
Nie chodzi tu wcale o idealną sylwetkę wpisującą się w (nieistniejące przecież!) kanony piękna. Istotniejsze jest tu chociażby aspekt leja protezowego, który musi być jak najlepiej dopasowany do kikuta, by noszenie protezy było komfortowe i nie sprawiało bólu. Czasem dwa czy trzy kilogramy potrafią spowodować, że leja po prostu nie da się założyć, a nawet jeśli się to uda to zaczynają pojawiać się otarcia.
Kolejnym, a może nawet głównym powodem jest praca nad mięśniami, w końcu to one odpowiadają za poruszanie się i właściwą postawę ciała. Jeżeli mięśnie są słabe to można zauważyć między innymi szybkie męczenie się, nawet po przejściu krótkiego dystansu. Poza tym widoczne są – szczególnie dla fizjoterapeutów – wady postawy. Przykładem może być chociażby przechylanie się na jedną stronę podczas chodzenia.
W związku z tym ćwiczenia po amputacji kończyny dolnej, ale i górnej są niezwykle ważne. Wzmacnianie mięśni może znacząco wpłynąć na jakość chodu, a przy tym pozwoli równomiernie rozkładać ciężar ciała. Co ważne, należy pracować nie tylko nad kikutem amputowanej kończyny, ale także nad całym ciałem. Za utrzymanie prawidłowej postawy odpowiadają niemalże wszystkie mięśnie, nie wspominając już o tym, jakie znaczenie mają tu silne mięśnie brzucha, obszar kręgosłupa czy klatki piersiowej.
Tym, co jeszcze przemawia za zwiększeniem poziomu codziennej aktywności fizycznej jest poprawa samopoczucia. Po wysiłku zaczynają wydzielać się endorfiny, czyli hormony szczęścia. Dodatkowo, kto wie, może regularny ruch stanie się Twoją pasją, sposobem na życie czy metodą na rozładowanie napięcia?
Sport po amputacji – od czego zacząć?
Przede wszystkim pamiętaj, aby mierzyć siły na zamiary. Musisz pamiętać, że w początkowym okresie po amputacji czy też w przypadku, gdy Twoja kondycja jest dość słaba, nie staniesz się od razu zawodowym sportowcem. Oczywiście niewykluczone, że po jakimś czasie tak będzie, chociaż przecież wcale nie musi być to Twoim celem. Daj sobie czas, bo – jak powiedział kiedyś Odisseas Elitis – „czas jest bezwzględnym rzeźbiarzem ludzi”.
Na początku warto ocenić swoje możliwości, pomoże w tym rehabilitacja po amputacji. Nie przeforsowuj się, ale też zastanów się, nad czym chcesz popracować. Jeśli nie masz co do tego pewności, zawsze możesz skonsultować się ze specjalistami, w tym fizjoterapeutami. Szukaj także poradników ze sprawdzonych źródeł. Często pracownie ortopedyczne udostępniają swoim pacjentom broszury z zaleceniami dotyczącymi aktywności fizycznej czy nawet konkretnym planem ćwiczeń.
Filmy instruktarzowe ćwiczeń po amputacji znajdziesz:
- trening dla osób po amputacji kończyny górnej
- trening dla osób po amputacji kończyny dolnej
- zestaw ćwiczeń dla osób po amputacji nogi nr 1
- zestaw ćwiczeń dla osób po amputacji nogi nr 2
- hatha-joga dla osób niepełnosprawnych
Możesz również zadawać pytania osobom, które mają już doświadczenie w tej kwestii. Pamiętaj, że takimi osobami jest między innymi część naszych Trenerów Wsparcia, którzy też kiedyś zaczynali, a teraz chętnie podzielą się swoją wiedzą i doświadczeniem.
Jaki sport można uprawiać po amputacji?
Odpowiedź jest prosta: taki, z jakim się polubisz. Sport to tak naprawdę każda aktywność, która prowadzi do poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego. Nie musi więc być sport wyczynowy, gra w siatkówkę czy piłkę nożną, podnoszenie wielkich ciężarów ani bieganie z perspektywą udziału w maratonach. Każdy ruch przyniesie Ci korzyści, niezależnie od tego, jak wymagający będzie. Najistotniejsza jest tu pewna regularność, dlatego spacery kilka razy w tygodniu lub nawet codziennie mogą być dużo bardziej efektywne niż wizyta na siłowni raz w miesiącu.
W pewnym stopniu na wybór aktywności fizycznej wpływa też proteza lub jej brak, ale w tym przypadku kluczem jest modyfikacja sposobu uprawiania danego sportu. Nie da się ukryć, że wiele osób po amputacji nie zacznie biegać, ale aktywną może być zarówno osoba na wózku czy z podstawową protezą, jak i ta z protezą najwyższej generacji. Wszystko w granicach bezpieczeństwa. Wystarczy spojrzeć na inspirujących sportowców z niepełnosprawnościami. Osiągają oni sukcesy nawet mimo zupełnego braku protezy. Mogą Cię zainspirować strony wielu klubów sportowych, relacje z paraolimpiady, a także profile w mediach społecznościowych, zwłaszcza że treści z udziałem osób z niepełnosprawnościami jest w Internecie coraz więcej.
Zastanawiając się, jak ruszać się więcej na co dzień, pomyśl przede wszystkim, co sprawi Ci największą przyjemność. Czy będą to spacery po lesie, jazda na rowerze (zwykłym albo odpowiednio przystosowanym), domowe ćwiczenia na macie w pozycji leżącej, pływanie, koszykówka, taniec, chodzenie po górach, treningi siłowe czy może coś zupełnie innego? Opcji jest wiele, a dodatkowym ułatwieniem jest fakt, że w wielu miejscowościach dostępne są kluby sportowe oferujące aktywność przystosowaną do osób z niepełnosprawnościami, w tym na wózku.
Możesz też wybierać ulubioną aktywność fizyczną metodą prób i błędów. To, że w jakimś sporcie nie poczujesz się pewnie lub nie będzie Ci szło tak, jak tego oczekujesz, nie oznacza, że nie odnajdziesz się nigdzie! Wszystko jest kwestią gustu i potrzeb. Nie każdy musi lubić to samo. To właśnie czyni nas różnorodnymi, a różnorodność to wyjątkowość. Pozwól sobie być wyjątkowym.
_______________________________________________________________________________________
Jolanta Ożga – Trener Wsparcia
